Intussen is de vraagstelster zelf predikant geworden, en ik hoop dat ze het antwoord op die vraag ontdekt heeft: Jezus was zeker niet hervormd of gereformeerd; Jezus was volbloed Joods.

Maar de vraag was goed beschouwd veel meer dan een kinderlijke opmerking, waar je glimlachend de schouders over ophaalt. Al heel vroeg in de kerkgeschiedenis is Jezus losgemaakt van Zijn Joodse herkomst en identiteit en zo onherkenbaar gemaakt voor Zijn Joodse broeders. Hij werd beschouwd als de eerste christen, stichter van een nieuwe religie, die brak met de oude religie van Israël en haar verving.

De Jood Jezus werd gehuld in een Grieks-Romeinse mantel. Maar zo is het portret van Jezus de eeuwen door geschilderd als ware hij een representant van de stroming van de schilder: een orthodoxe, katholieke, protestantse, evangelische Jezus; zelfs een arische Jezus in de propaganda van het nazisme; een marxistische Jezus als partijganger der armen; een Palestijnse Jezus als bevrijder van de ‘bezetting’.

Ieder zijn eigen Jezus en Jezusbeeld. Wie de kerk van de aankondiging in Nazareth bezocht, heeft heeft ongetwijfeld de talloze afbeeldingen van Maria gezien: iedere kunstenaar beeldt Maria uit alsof ze tot zijn volk en cultuurkring behoorde. Iets dergelijks is met Jezus gebeurd.

Tot op zekere hoogte is dat onvermijdelijk, en er zit ook wel iets goeds in, als Jezus zo dicht bij de mensen wordt gebracht. Maar ik val mezelf direct in de rede: gelukkig ontdekken we vandaag weer een beetje, dat Jezus voluit Joods is, en dat al die Jezusbeelden Hem jammerlijk vervreemd hebben van Zijn eigen volk en van Zijn eigen identiteit, zodat je de vraag moet stellen of we Jezus eigenlijk wel echt kennen.

De Bijbel is er in ieder geval duidelijk over: Jezus van Nazareth is een Jood. ‘Het is overduidelijk, dat onze Heer uit Juda is gesproten’ betuigt de brief aan de Hebreeën (7:14), en Paulus voegt daaraan toe dat Jezus uit het zaad van Abraham is (Galaten 3:16 v.v.), en dat Hij gekomen is om de beloften aan de vaderen te bevestigen (Romeinen 15:8).

En natuurlijk onderstrepen de geboorteverhalen in de Evangeliën het Jood-zijn van Jezus. Zacharias en Elisabeth, Jozef en Maria, Simeon en Anna – ze zijn allemaal vertegenwoordigers van Israël, en in hun midden is Jezus geboren als de Koning der Joden. De geslachtsregisters bevestigen zijn Joodse afkomst. En eigenlijk doet heel het evangelieverhaal dat.

Het is onbegrijpelijk, dat dat in de kerkgeschiedenis zo weg-geëxegetiseerd is. Dat heeft ongetwijfeld te maken met de anti-Joodse stemming die na de eerste generaties de toon ging aangeven in het christendom. Als de kerk Israël gaat vervangen, en Israël tenslotte alleen nog maar symbool staat voor oordeel en verwerping, dan kan de Heer van die kerk toch geen Jood zijn?

De hoogste eer voor Israël is dat het Jezus heeft voortgebracht, maar de afwijzing van Jezus als Messias betekent het einde voor Israël. Knarsetandend heeft de kerk het overleven van Israël en de synagoge moeten aanschouwen, als een fossiel zonder betekenis. Maar vandaag zijn we er de getuigen van, dat de Eeuwige Zijn volk weer helemaal in het centrum van het wereldgebeuren plaatst.

En dat noopt de kerk ertoe de Bijbel nog eens opnieuw te gaan lezen, Israël te herontdekken, ja zelfs de Joodse wortels van het christelijk geloof opnieuw te ontdekken. En dat houdt ook in dat we het Jood-zijn van Jezus weer het volle pond proberen te geven.

Is dat dan wel zo belangrijk? Hij is toch de ‘universele Verlosser’ van de mensheid? Voegt dat Jood-zijn iets toe? Ik wil me zo duidelijk mogelijk uitdrukken: als we het niet over de Jood Jezus hebben hebben we het niet over de door God gezonden Messias. Het heeft de Eeuwige behaagd zich in Joods vlees en bloed te openbaren. De Mens Jezus van Nazareth werd temidden van Israël geboren en leefde in het land Israël als een vrome Jood bij de Thora. En alleen zo is Hij ook de Verlosser van de wereld.