Eenvoudig leven

Deze geleerde bestudeerde continu de Thora en andere traditionele Joodse bronnen, zoals de Misjna (de mondelinge leer) en de Talmoed en ook alle andere klassieke bronnen van het Jodendom. Kennis van de leer van G’d is een van de vele manieren waarop men zich aan G’d kan hechten. ‘Reb Chaim’, zoals hij in de volksmond heette, leefde zeer eenvoudig en meed iedere vorm van verering. Hij sprak zelden in het openbaar.

Reb Chaim had geen mobiele telefoon en kon moeilijk vanuit het buitenland bereikt worden. Ik had altijd indirect contact met hem via een van zijn leerlingen, die bij hem in de jesjiewa (leerschool) leerde. Als ik een vraag had over een Joods voorschrift of zienswijze, schreef ik zijn leerling. Die berichtte mij dan over Reb Chaims mening over de vele verschillende onderwerpen waarover ik hem consulteerde.

Gesloten

Alle jesjiewot (leerscholen) waren gesloten en de winkels in zijn woonplaats Bne Berak ook. De politie slaagde er ternauwernood in om de massa in bedwang te houden. Er waren naar schatting tussen 750.000 en een kleine miljoen mensen – van zeer verschillende achtergronden – aanwezig bij de begrafenis van ‘Reb Chaim’. Hij werd beschouwd als de ongekroonde leider van de charedische – ultraorthodoxe - wereld. Hij werd in 1928 in Pinsk (Polen) geboren als zoon van de ‘Steipler’, eveneens een belangrijke Joods leider. In zijn jeugd stond hij bekend als een ’iloej’, een wonderkind met een fotografisch geheugen.

Vragen

Reb Chaim werd regelmatig vanuit de hele wereld geconsulteerd over allerlei vragen van de halacha (Joodse wet) en de hasjkafa (levensbeschouwing) en nam gedurfde beslissingen. Hij schreef tientallen boeken, die ik nog bij hem persoonlijk gekocht heb.

Dagelijks ontving hij tientallen mensen voor een beracha (zegen) of persoonlijk gesprek. Zijn beslissingen waren meestal zeer kort: koosjer, treife (niet-koosjer), ‘misschien’ of ‘beter niet’. Met de Conference of European Rabbis waren we nog in 2018 bij hem op bezoek. Hij nam toen mijn nieuwe Sefer (Joods boek) in ontvangst.

Rouwstoet

Het Jodendom is voor een snelle begrafenis. Zijn begrafenis vond echter niet vrijdagmiddag vlak voor de Sjabbat of zaterdagavond – na afloop van de Sjabbat – plaats, maar pas zondag om 11 uur ’s ochtends. Dit om zijn familie en leerlingen in staat te stellen op eervolle wijze afscheid van hem te nemen. Van alle kanten benadrukten de rabbijnen – met het debacle van Meron nog vers in het geheugen - dat er niet voorgedrongen mocht worden rond de baar of bij de stoet en dat men kleine kinderen thuis moest laten. Niettemin was het een gedrang van jewelste rond de lijkwagen. Iedereen wilde de kist symbolisch meedragen en de lijkwagen aanraken. Ondanks alle voorzorgsmaatregelen vielen er een aantal lichtgewonden.

De wegen rond Bne Berak waren al vanaf zeven uur ’s ochtends hermetisch afgesloten. Ik kon helaas persoonlijk niet meelopen. Wanneer men de begrafenisstoet tegenkomt, moet men minimaal twee meter meelopen, maar het gebruik is om mee te lopen zoveel men kan. Men wacht met verdergaan tot de baar met de begeleiders uit het zicht verdwenen is. Zelfs dit was mij niet gegeven. Ik heb de begrafenis via Zoom gevolgd en het was uitermate indrukwekkend dat men van heinde en verre gekomen was om hierbij aanwezig te zijn.

Als men verhinderd is de ‘lewaja’ (begrafenis) bij te wonen, leert men iets of dawent (bidt) men iets voor zijn zieleheil, bijvoorbeeld Psalmen. Men geeft ook tsedaka (liefdadigheid) ter ere van de overledene. Opmerkelijk is dat voor de Joodse wet het meelopen in de stoet belangrijker is dan aanwezigheid bij de begrafenis zelf. Het ging er voornamelijk om Reb Chaim eer te bewijzen. In de stoet zwijgt men en zegt men alleen het hoognodige. Tijdens de lewaja (begrafenis) spraken een aantal vooraanstaande rabbijnen en zijn zwager Rabbi Jitschak Silberstein, eveneens een wereldberoemde Talmoedgeleerde.

Moge zijn ziel gebonden worden in de bundel van het eeuwige leven!