Het land dat werd verdeeld voor de Joodse gemeenschap, inclusief de resterende overlevenden van de Holocaust, was niet meer dan de zanderige kust, de dorre Negev en moerassige valleien. Geen van deze gebieden beloofden enig potentieel voor het bouwen van bloeiende gemeenschappen. Maar omdat we nergens anders heen konden en wel een diep Joods verlangen hadden om een tweeduizend jaar oude droom om naar het vaderland terug te keren te vervullen, is de rest geschiedenis. Het Joodse volk aanvaardde de verdeling en moest maanden later zelfs vechten om het land te behouden.

Wat in de populaire beschouwing bekend is geworden als ‘Arabisch Land’ is in feite grotendeels het aangekochte eigendom van de Joodse gemeenschap. Deze stukken land omvatten het gebied van de Hula-vallei, waarvan de aankoop bevestigd wordt door juridische documenten van bijna honderd jaar geleden. Het was de Russische zionistische pionier Yehoshua Heineken die jarenlang geld had ingezameld om land terug te kopen van afwezige Arabische landeigenaren. Voor de Joodse gemeenschap was de ‘vrijgevigheid’ van het verdelingsplan van 1947 simpelweg een bevestiging van wat voor de hand lag: het land was van hen, en het enige wat het plan deed was Israël beroven van wat ze al hadden gekocht.

De drooglegging van de Hula Vallei

Een project dat van cruciaal belang zou zijn voor het overleven van het volk Israël was de drooglegging van de gekochte Hula Vallei. De door malaria aangetaste grond veranderen in grond dat geschikt is voor gewassen zou niet alleen het nodige voedsel opleveren, maar ook mogelijkheden scheppen voor de bouw van woningen en industrie.

Voordat het project - in de jaren dertig - echt begonnen was, viel het al stil. Door onder andere de Tweede Wereldoorlog, een daaropvolgend gebrek aan fondsen en het uitbreken van de Onafhankelijkheidsoorlog van 1948. Pas na die verschrikkelijke laatste oorlog kon Israël zich eindelijk richten op het veranderen van de vallei in landbouwgrond.

Het project was enorm. Maar de 15.000 hectare van een met malaria besmet moeras werd zo vitaal geacht voor het voortbestaan van Israël, dat de hele bevolking graag wilde helpen. De onderneming ging in 1951 opnieuw van start en sprak tot de verbeelding van de gehele jonge staat. Kranten gaven regelmatig updates en de onderneming werd het gesprek van de dag.

Maar als de Israëliërs dachten dat zij, met de bloedige Onafhankelijkheidsoorlog achter de rug, veilig en gezond waren, dan zou spoedig blijken dat zij het mis hadden. De eerste ploeg had nog maar nauwelijks de grond geraakt of de Syriërs dienden een officiële klacht in bij de Verenigde Naties, met de valse bewering dat de bewerking van de Hula Vallei hun eigen waterbronnen beschadigde. Traditiegetrouw vaardigden de Verenigde Naties een resolutie uit tegen Israël en bevolen de jonge staat de werkzaamheden onmiddellijk te staken. De kwestie was zo controversieel en zo emotioneel voor Israël dat Abba Evan, de Israëlische ambassadeur bij de Verenigde Naties, zelfs flauwviel nadat hij zijn toespraak had gehouden.

Een ecologische ramp

Toch gingen de werkzaamheden door, wat in Israël zelf weer vragen opriep. Joodse milieuactivisten waarschuwden voor het gevaar voor de natuur. Een krant publiceerde een lang hoofdartikel over het verdwijnen van een prachtige wereld van waterplanten, riet en wilde dieren die er al waren voor het begin van de mensheid. Maar het nitraatrijke veen was nodig voor landbouwsucces. En de Hula Vallei zat vol turf. In tegenstelling tot de bezorgdheid over de fauna waren er ook nationale kranten die opgewonden berichtten over de eerste ploegen die het land, dat slechts enkele jaren eerder ongestoord onder het water had gelegen, bewerkten.

Turf mag dan goed zijn voor gewassen, maar niemand had de komende ramp voorzien. Nu veel van het water verdwenen was, begon de met turf beladen grond spontaan in vlammen op te gaan. Vol met nitraten dreigde het smeulende veen het Meer van Galilea te vergiftigen, dat in die tijd de enige belangrijke waterbron van het land was. Het hele project dat door de hele natie werd gesteund, leek nu op een ecologische ramp uit te draaien. Maar uit noodzaak kwam er een oplossing. Israëliërs groeven kanalen tot op het niveau van het grondwater, die op hun beurt de smeulende aarde onder water zetten.

En zo was de Hula eindelijk droog, was de malaria verdwenen, het smeulende veen gedoofd, groeiden de gewassen en was het werk ten einde. Maar het droogleggen van het moeras had niettemin een verwoestend effect gehad op de fauna.

Agamon

Soorten stierven uit en miljoenen vogels vlogen nauwelijks meer over de vallei om te stoppen en zich te voeden zoals ze duizenden jaren hadden gedaan - een trek waar zelfs de Bijbel over spreekt. De nieuwe beschikbare landbouwgrond had één probleem opgelost, maar ook een moreel en ecologisch probleem gecreëerd. De aarde en haar schepselen schade berokkenen is niet in overeenstemming met de geboden. Er moest een oplossing worden gevonden.

Uiteindelijk werd besloten bepaalde delen van de vallei opnieuw onder water te zetten om het dierenleven terug te brengen en een toevluchtsoord te creëren voor deze bedreigde soorten. Er werd 250 hectare toegewezen voor kunstmatige meren. Na de aanleg van de meren werd er riet omheen geplant. Daarnaast werd nog eens 1000 hectare gereserveerd om een gecontroleerd en malariavrij gebied van moerassig terrein te worden. Dit zou van cruciaal belang zijn en een rijke bron voor het wild. Vervolgens werden de vogels verleid met voedsel. Vis werd uit commerciële visvijvers gehaald om migrerende kraanvogels, aalscholvers en pelikanen aan te trekken.

Toen de heroverstroming begon, keken mensen uit het hele land mee. Velen keken met ingehouden adem toe, niet zeker wetend of deze ecologische gok wel zou lonen. Maar dat deed het, en de natie kon opgelucht ademhalen. Het gebied kreeg de naam ‘Agamon’, wat ‘klein meer’ betekent. Binnen zeer korte tijd was het moerasecosysteem hersteld. Het was een redding voor honderden soorten. Vogels die na de drooglegging van het moeras waren verdwenen, begonnen terug te keren - niet alleen om even te rusten en te eten, maar zelfs om de wintermaanden in de vallei door te brengen. Tegenwoordig stoppen meer dan 500 miljoen vogels in de vallei of vliegen er twee keer per jaar overheen.

Het project om de Hula Vallei droog te leggen en vervolgens de Agamon te creëren was een van de meest uitdagende en emotionele ondernemingen in de geschiedenis van de eerste jaren van de Staat Israël. Er werden zonder twijfel veel fouten gemaakt, die leidden tot verschrikkelijke ecologische schade, de dood van diersoorten, interne verdeeldheid en zelfs een belachelijke internationale crisis opgedreven door Syrië waarbij Israël (opnieuw) werd veroordeeld door de Verenigde Naties. Dat waren zware dagen. Maar terugkijkend is er geen Israëliër die zou zeggen dat het niet de moeite waard was. En ongetwijfeld zouden 500 miljoen vogels geneigd zijn daarmee in te stemmen.

Foto 1: kraanvogels bij het meer in de Hula Vallei (Anat Hermony/Flash90)
Foto 2: duizenden kraanvogels verblijven elkaar jaar in het reservaat (Maor Kinsbursky/Flash90)
Foto 3: uitzicht op Hula Nature Reserve (Yossi Zamir/Flash90)
Foto 4: een beverrat (Yossi Zamir/Flash90)