Kort voordat ik naar Oost-Europa vertrok, was de Moldavische grensovergang bij Palanca in de richting van Odessa nog gesloten vanwege ijs en sneeuw. Vandaag hangt alleen de mist tussen de glooiende heuvels van Zuid-Moldavië; hier en daar glinstert een strook wit op de velden.

Een vriendelijke chauffeur van onze partnerorganisatie Esra helpt een handje en brengt mijn Oekraïense collega Alina en mijzelf in twee uur naar de grens. Ons volgende gebed is dat we zonder problemen de controlepost kunnen passeren - voor het eerst te voet. Onze Oekraïense chauffeur Kolya mag Oekraïne niet verlaten vanwege de mobilisatiewet; hij wacht aan de andere kant. Dan ontvouwt zich een ander scenario. "Er is op dit moment een luchtalarm in heel Oekraïne," zegt Alina. "Wie weet of ze ons wel binnenlaten. Als het slecht gaat, houden ze ons drie of vier uur aan de grens totdat alles veilig is."

Avontuurlijke reis

Binnen 20 minuten zijn we aan de Oekraïense kant. Maar in plaats van Kolya zien we een eindeloos lange rij voertuigen achter de grenspost. De vrachtwagens staan al dagen te wachten, wordt ons verteld. In eerste instantie maken we ons geen zorgen - Kolya wil tenslotte de grens niet over. Pas na veel telefoontjes en onderhandelingen met de grenswachten horen we dat er voor de grensovergang een veiligheidszone van 6 kilometer is waar Kolya niet in mag. Lopen is verboden op de weg. Taxi's zijn niet toegestaan in de zone. De autoriteiten hebben duidelijk niet goed nagedacht over hoe de verdere reis zou moeten verlopen.

De ene auto na de andere rijdt voorbij. Niemand wil ons een lift geven. Plotseling stopt er wel een bus en een paar minuten later worden we herenigd met de tweede helft van ons team, die al uren op ons wacht aan de Oekraïense kant. We checken in bij het hotel, eten in het restaurant "Shalom" - een culinair stukje Israël in Odessa - kopen chocolaatjes en versieringen voor de volgende dag en doorstaan het bijna verplichte luchtalarm om 23.00 uur.

Een heel andere eerste advent

Hoewel er geen adventskrans, geen piramides en geen kaarsenboog is, heb ik de eerste zondag van de advent misschien nog nooit zo mooi en dicht bij Gods hart gevierd. "Zie, uw Koning komt naar u toe" is de tekst die we 's ochtends vinden in de lezing van het Dagelijks Licht uit Zacharia 9.

Roman Shvartsman, die voorzitter is van Odessa's Holocaust Survivors Association, heeft namens ons twintig overlevenden uitgenodigd. De sfeer is vol verwachting. Pas later horen we dat er weer een luchtaanval is geweest tijdens onze bijeenkomst. We zijn absoluut op de juiste plaats met onze gasten - in de kelder van het hotel, dat ook dienst doet als beveiligingsruimte en restaurant. De tafel is gedekt met feestelijke versieringen die we in verschillende winkels hebben gekocht. De bloemen staan in de vazen, de kaarsen in de glazen, de muziek speelt.

Sommige overlevenden benaderen ons met een stralende glimlach bij de deur. Viktor Frantsevich, die ons onlangs trakteerde op thee uit gouden kopjes nadat hij zijn moeilijke verhaal had verteld. Malvina, die we in oktober bezochten nadat haar dochter net was overleden.

"Dit zijn onze lieve, heel lieve vrienden," stelt Roman ons voor. "Ze helpen ons zo veel! Christenen voor Israël is een organisatie die bekend is in de hele Joodse wereld." Iedereen luistert aandachtig als we vertellen waar we vandaan komen en hoe erg we ernaar uitkijken om tijd door te brengen met onze gasten. Er is geen ijs te breken. De harten staan wijd open - we zitten bij elkaar als op een familiefeest. Als de eerste gang wordt geserveerd, verspreiden we ons en gaan we één voor één met onze gasten zitten.

Overleven met 5-jarige "grote broer"

"Ik zat hier in een concentratiekamp," vertelt Yuri. Hij is Romans vervanger en maakt een levendige indruk. "We woonden hier in het centrum, op de hoek van Deribas en Yekaterina Street. Toen pikten ze ons op en brachten ons naar het politiebureau - mijn moeder Shifra, mijn broer Anatoly en ik. Toen we aankwamen, rukte een agent me uit mijn moeders armen. Ze schreeuwde en reikte naar me. Toen schoten ze haar neer."

Yuri straalt zoveel vriendelijkheid uit en praat met me alsof hij een heel normaal leven heeft gehad. Vanuit de gevangenis in Odessa werd hij samen met zijn 5 jaar oude oudere broer naar het Slobodyanka kamp gestuurd. "Ze verzamelden groepen van 5.000 Joden per keer, stopten ze in wagens en schoten ze dood in het kamp Domanovka," vertelt Yuri. "Uiteindelijk stonden wij ook in de rij. Op het laatste moment duwde iemand mij en mijn broer in de menigte toeschouwers. Zo werden we gered - van familie naar familie die ons in hun huizen verborgen."

Lange tijd wist Yuri's vader niets over zijn twee jongens. "Onze vader was Russisch," zegt Yuri. "De Duitsers dwongen hem en vele anderen om loopgraven te graven. Toen kwamen ze erachter dat hij het leven van veel Joden had gered door valse paspoorten uit te geven. Ze veroordeelden hem tot vijf jaar dwangarbeid. Dertien familieleden van mijn moeder werden levend verbrand in Odessa."

Het concentratiekamp Domanovka doorstaan

Yuri ruilt van plaats met zijn buurvrouw Anna zodat ik met haar kan praten. "Maria Abramovna was de naam van mijn moeder," begint Anna. Voorlopig laat ze haar vader buiten beschouwing. "Mama was zwanger van mij toen de oorlog begon. En ze had mijn twee broers al. Het lukte haar niet om met de kinderen te ontsnappen. Opa kon met mama's zussen naar Tasjkent vluchten; oma was heel jong gestorven. Mama werd met de kinderen naar de gevangenis in Odessa gestuurd. Daar ben ik geboren." Anna praat ook alsof ze een heel normaal verhaal met me deelt.

"Daarna werden we naar het concentratiekamp Domanovka gestuurd, op korte afstand van Odessa. De Roemenen zaten in Odessa, de Duitsers in het kamp. Maar we waren daar beter af. Mama sprak Roemeens en Duits. Ze werkte daar als vertaalster. Er was daar een nette Duitser die haar hielp. Mama had alleen vodden aan. Hij gaf haar een stuk stof van een oud uniform of zo, zodat ze een rok kon maken. Het bleek dat het Duitse wapen op haar billen terechtkwam. Toen deze bewaker met verlof was, wilde zijn plaatsvervanger ons allemaal neerschieten. Maar toen kwam deze Duitser op het juiste moment terug en redde ons leven."

Het leven verbeterde niet veel voor Anna nadat ze bevrijd waren en haar vader terugkeerde uit de oorlog. "Hij was de hele tijd aan het slagfront geweest. Hij was een sadist. Hij sloeg me soms halfdood. Eén keer gooide hij een bijl naar me. Zie je het litteken hier op mijn gezicht?"

Anna is weduwe; ze heeft geen kinderen. En toch is er een warme glimlach op haar gezicht - geen spoor van bitterheid. "Mijn zus woont in Israël met haar familie. Maar ik wil niet weg. De overlevenden, de Joodse gemeenschap hier - dat is mijn familie."

We gaan van gast naar gast, van verhaal naar verhaal, terwijl soep en salade, koffie en cake worden geserveerd. "Ik ben zo blij je weer te zien!" zegt Malwina. "Je foto staat in mijn vitrinekast. Ik kijk er elke dag naar en bid voor je."

Opnieuw raken de zelfgebakken wafelharten van mama de harten van de mensen, en de cadeautasjes met de prachtig aangeklede warmwaterkruiken toveren een grote glimlach op de gezichten van onze gasten.

Ongeveer honderd overlevenden, de helft van zijn contactenlijst, zijn nog fit genoeg voor een bijeenkomst als deze, zegt Roman. Tijd om onze volgende evenementen te plannen.