Een plotseling overlijden

Vorige week kregen wij namelijk het schokkende nieuws te horen van het plotselinge overlijden van de echtgenote van een kennis van mij, die ook nog eens de jongere zus was van een aantal van mijn vrienden die ik al jarenlang ken. Op de vastendag van Asara beTevet, die vorig week was, ging ze naar bed om te rusten om vervolgens nooit meer op te staan. Op 21-jarige leeftijd verliet haar ziel deze wereld… slechts zes maanden na haar bruiloft. Op het moment van haar overlijden was haar vader in het buitenland, en moest hij daarom halsoverkop terugvliegen om de volgende dag aanwezig te zijn bij de begrafenis. Alles kwam zo onverwachts. Wie had ooit kunnen bedenken dat haar vader bijna geen afscheid heeft kunnen nemen van zijn eigen dochter? Wie had überhaupt kunnen bedenken dat het eerste huwelijksjaar van dit jonge getrouwde stel op zo’n abrupte wijze in het midden zou eindigen?

Geschenk van leven

Dit soort trieste gevallen doen ons altijd herinneren aan hoe kwetsbaar wij eigenlijk zijn. En aan hoe wij helemaal niets zeker weten. Alles kan zo ‘normaal’ en ‘goed’ voor ons lijken, maar we kunnen nooit weten wat de toekomst ons zal brengen.

De Joodse traditie leert ons dat elke keer wanneer we gaan slapen onze ziel naar de hemel opstijgt om -als het ware- 'op te laden'. En dat elke keer wanneer we weer wakker worden dat is omdat G-d ervoor gekozen heeft om onze ziel terug te brengen in ons lichaam. Daarom hebben we een speciaal gebed dat we elke ochtend zeggen om Hem hiervoor te danken. We zeggen dan: ‘Ik dank U, levende en eeuwige Koning, want U hebt mijn ziel genadig in mij hersteld; Uw trouw is groot.’ Dit zijn de eerste woorden van de dag die een Jood al van kinds af aan, terwijl hij nog in bed ligt, elke ochtend uitspreekt. Onze eerste bewuste momenten besteden wij aan het danken van G-d voor het kostbare geschenk van het leven. Want, zoals het trieste geval van deze jonge vrouw ons laat zien, kunnen we nooit zeker weten of we morgenochtend weer op zullen staan of niet.

Om deze reden vertelt de Talmoed ons dat Rabbi Eliezer zei: ‘Keer terug naar G-d één dag voor je dood.’ Zijn leerlingen vroegen hem toen: ‘Weet iemand dan op welke dag hij zal sterven?’ Waarop hij antwoordde: ‘Aangezien een persoon niet weet wanneer hij zal sterven, moet hij zich daarom vandaag nog bekeren, voor in het geval dat hij morgen zou sterven… zodat hij al de dagen van zijn leven bezig is met zijn terugkeer [naar G-d]”.

Leven als een ansichtkaart

Tegenwoordig heeft iedereen email. Velen weten misschien niet eens wat een ansichtkaart is. En ook al ben ik nog niet zo oud -desondanks de witte haren die ik maar al te graag probeer te ontkennen- kan ik mij nog goed de zomervakanties herinneren in Spanje of Israel. Als klein kind was ik altijd al druk bezig met het vinden van de mooiste ansichtkaarten, om deze vervolgens enthousiast vol te schrijven en te sturen naar familie en vrienden in Nederland.

Rabbijn Jisrael Meir Kagan (1838-1933), de Chafets Chajiem, zei ooit dat: ‘het leven is als een ansichtkaart.’ Meestal begint men op zo’n kaart te schrijven met een grote krabbel, en bedenken we dan steeds nieuwe dingen om te schrijven… en voor we het weten is er al geen ruimte meer op de kaart. Wat doen we dan? Dan beginnen we natuurlijk steeds kleiner te schrijven, en als er uiteindelijk weer geen ruimte is, dan beginnen we onze woorden langs de randen van de kaart te schrijven om alles erop te krijgen. Voordat we het weten, draaien we de kaart ondersteboven om de laatste paar essentiële woorden in ons bericht ergens op te krabbelen.

Voor wie ooit ansichtkaarten heeft verzonden klinkt dit waarschijnlijk wel bekend. Maar is het leven ook niet zo? Men begint jong en roekeloos, zonder maar enige zorgen, en naarmate iemand ouder wordt, beseffen ze dat het leven eigenlijk maar kort is. Dus probeert men al die belangrijke dingen erin te persen waar ze nooit aan toe zijn gekomen.

Laatste dag

‘Keer terug één dag voor je dood’ is daarom een rode draad die door ons hele leven heen zou moeten lopen. Maar helaas is het voor de meesten van ons nodig om dit soort trieste gevallen mee te maken om ons aan dit feit te herinneren. Hoe zouden wij leven als we wisten dat vandaag onze laatste dag zou zijn? Het zou zeker een dag zijn waarop we ons volledig zouden richten op het doen van G-ds wil. Een dag gevuld met heiligheid, het doen van goede daden, en het omgaan met onze dierbaren -en ieder ander- met de grootste zorg en liefde.

Laten we daarom proberen om inderdaad altijd te leven alsof vandaag onze laatste dag is. Dat wij hier nooit nog meer ‘herinneringen’ voor nodig zullen hebben.