Meest veracht & bewonderd

Een van deze mensen is wijlen rabbijn Yeshayahu Leibowitz, die een van de meest verachte en bewonderde denkers in de geschiedenis van de staat Israël was. Met zijn provocerende artikelen en lezingen zag Leibowitz zichzelf als een beeldenstormer, een man wiens plicht het was om culturele en religieuze ‘afgoden’ kapot te maken.

Geboren in Riga aan het begin van de twintigste eeuw, had hij het geluk dat hij op tijd Letland voor Zwitserland verruilde, slechts enkele jaren voordat de Letse Joden werden vermoord door de nazi’s en hun collaborateurs in de Holocaust. Met academische titels in filosofie, biochemie en wiskunde vestigde hij zich midden jaren dertig in Eretz Yisrael en begon een onderwijscarrière aan de Hebreeuwse Universiteit die zes decennia zou duren.

Een interview

Hij kwam in de publieke belangstelling toen de Israëlische televisie hem een vrijdagmiddagprogramma aanbood waarin hij een lezing van vijftien minuten zou geven over de wekelijkse Tora portie. Het was een kans waar de controversiële rabbijn op had gewacht. Hij leerde dat een persoon de geboden in de Tora moet gehoorzamen met als enig doel om ze te gehoorzamen, en niet om enige vorm van beloning te ontvangen in deze wereld of een volgende. De redenen voor alle religieuze geboden, beweerde Leibowitz, gingen ieders begrip te boven. Ze begrijpen was irrelevant. Het ging erom de geboden te gehoorzamen als een daad van aanbidding en het zou geen eigenbelang mogen hebben. Het geloof van een persoon is zijn inzet om Gods geboden te gehoorzamen, zei Leibowitz. Het had niets te maken met wat iemands beeld van God was, of zelfs maar of hij in God geloofde. Geboden waren er om gehoorzaamd te worden, simpelweg omdat God het zegt.

Kritiek

Leibowitz gebruikte zijn publieke platforms om veel systemen en instellingen te bekritiseren. Hij richtte zich op het Reform Jodendom, dat zich vlak voor de Holocaust in Duitsland ontwikkelde en veel van de rituelen en tradities van het Orthodoxe Jodendom afschafte. Ook stond hij kritisch tegenover degenen die de Kabbala bestudeerden. Aanvankelijk was hij een zionist, maar in latere jaren bekritiseerde hij zelfs het zionisme omdat hij vond dat het niet gedefinieerd werd door sociale, morele of religieuze waarden. Hij geloofde niet dat het zionisme een Jood ertoe aanzette de Tora te gehoorzamen.

De Joodse cultuur als afgoderij

Leibowitz trok de aandacht van de mensen, maar hij hield zich niet in. Een van zijn meest controversiële meningen was toen hij zei dat het plaatsen van de Israëlische staat, de Joodse geschiedenis en de Joodse cultuur boven God afgoderij was. Zelfs de klaagmuur was een afgod. Er was niets Joods aan het bidden tot een muur alsof het een heiligdom was, zei hij. Maar ondanks de vijandigheid die hij ontving, kreeg hij ook bijval vanuit delen van de Israëlische samenleving. Jaren na zijn dood wordt hij nog steeds beschouwd als een groot man, zelfs door degenen die het heftig met hem oneens waren.

Verzachte meningen

Hoewel het voor Israël moeilijk kan zijn om verschillende mensen met ontzettend uiteenlopende meningen te accepteren, kunnen door gepassioneerde argumentatie en discussie meningsverschillen verzachten. Dat was het geval met professor Yeshayahu Leibowitz. Met meer vijanden dan de meesten, werd hij toch verkozen voor de prestigieuze Israël Prijs, en voornamelijk door degenen die het niet met hem eens waren. Zijn artikelen en lezingen worden vandaag de dag nog steeds onderwezen.