We gaan eerst op weg naar Pechora, waar in de Tweede Wereldoorlog duizenden Joden opgesloten zaten op het terrein van een sanatorium en vervolgens vermoord werden net buiten het dorp in de bossen. Maar we rijden nog niet weg bij de grens tussen Moldavië en Oekraïne en we horen de eerste berichten over de aanslag in Sydney bij een Chanoekaviering met waarschijnlijk enkele doden - dat is het nieuws op dat moment.

Massagraven in Pechora

De weg naar Pechora is vol gaten. Soms rijden we meer links dan rechts op de weg om de gaten te ontwijken. Onderweg hebben we het over de Holocaust in Oekraïne, hoe de mensen met de Joden toen omgingen, dat ze per dorp werden verzameld en doodgeschoten in greppels, groeven of zelfgegraven massagraven.

Tegelijk zien we in elk dorp waar we doorheen rijden Oekraïense vlaggen wapperen bij portretten van omgekomen soldaten in de huidige oorlog tegen Rusland. Dorpen waar al niet veel jonge mensen wonen, verliezen nu ook de jongvolwassenen die er nog waren. Hier in Oekraïne is de Jodenhaat wat naar de achtergrond geschoven. Ze hebben genoeg aan de ellende die zich hier voltrekt. Hoe anders is het in de westerse wereld - en Sydney in het bijzonder vandaag.

Ik ben al eerder in Pechora geweest. Het verhaal is gruwelijk. Ik hoor Rita Schweibes - overlevende van Pechora - weer vertellen hoe ze baby's in de lucht gooiden om vervolgens als schietschijf te gebruiken. De erbarmelijke omstandigheden, het gevecht om te overleven.

We rijden de laatste meters over een straatje waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Er lopen overal kippen. Iemand heeft net een lading hout geleverd gekregen en staat het te klieven. Vervallen huisjes worden afgewisseld door verzorgde huisje met tuintjes, en midden op de kruising aan het einde van de straat de waterput.

We lopen het laatste stuk door het bos naar het immense massagraf. Het is droog, maar ook koud en stil. Hier gingen eens duizenden op weg naar hun dood. Door iedereen veracht: door de nazi’s, de Oekraïners, de Roemenen... Het is ongemakkelijk dat ik hier nu loop. En tegelijk: hebben we geleerd? - en juist vandaag is dat zo pijnlijk om je af te vragen. De gruwelen in Sydney… - het dodental is opgelopen horen we.

Daar op dat enorme massagraf - met nog een lege greppel waar ze geen tijd meer voor hadden om die te vullen met vermoordde Joden - hoor ik Rita Schweibes weer. Zij vertelde destijds dat de dorpelingen zagen dat de aarde op het massagraf nog dagenlang bewoog. Rita is inmiddels overleden, maar haar getuigenis is gebleven.

Naar Vinnitsa

We rijden verder naar Vinnitsa en stappen van de wereld van een dorp met een immens massagraf in de wereld van feest en een opgewonden sfeer: in de hal een bonte kerstboom en in de zaal honderden mensen uit de Joodse gemeenschap om het begin van Chanoeka te vieren. Het contrast kan niet scherper. Ik moet echt even schakelen in mijn hoofd. Feest, licht, en met een moment stilte voor de slachtoffers in Sydney. Het eerste licht wordt ontstoken door rabbijn Shaul.

Licht brengen in de duisternis, je bewust wezen van de kracht van licht. Een vertegenwoordiger van de gemeente Vinnitsa wees erop dat juist in Oekraïne die hoop op de dag, op het licht, op doorgaan en niet opgeven, iets is waar Oekraïne naar verlangt. Er volgen veel optredens van kinderen en muzikanten.

Na afloop spreek ik de vrouw van de rabbijn. Ze vertelt dat ze zo blij was kinderen te zien vanavond, want door de oorlog zijn juist de moeders met jonge kinderen weggetrokken naar veiliger gebied. Terwijl kinderen ook toekomst betekenen. Ze verbond kinderen met Chanoeka, met licht, leven en hoop. Dat raakte me diep. Juist vandaag. Misschien was dat wat ik hier vanavond voelde: dat diepe verlangen naar licht; juist als je elke dag met oorlog en duisternis te maken hebt, klem je je vast aan de lichtpuntjes.

Marijke Terlouw is deze week met haar collega Renske in Oekraïne om het werk van Christenen voor Israël te  bezoeken. Voor de website houdt ze regelmatig een dagboek bij.