De Nederlandse organisatie Christenen voor Israël die zich doorgaans bezighoudt met aanmoedigen van en helpen met immigratie naar Israël, is tijdelijk gestopt met deze activiteiten vanwege het virus. Daarnaast ondersteunt de organisatie het verstrekken van maaltijden aan behoeftige Joden in ongeveer 100 verschillende plaatsen in Oekraïne. Alle busjes, staf en vrijwilligers die ze hebben, heeft de organisatie nu ingezet voor het brengen van maaltijden naar adressen van Joden die het nodig hebben, in het bijzonder nu de vele gaarkeukens moesten sluiten vanwege de coronamaatregelen.

De negen busjes die we inmiddels gebruiken om in Oekraïne Joden te helpen met de diverse ritten die nodig zijn voor de voorbereidingen om naar Israël terug te keren. Ook het rondbrengen van de maaltijden gebeurt met deze busjes.

Coronamaatregelen in Oekraïne

Op 2 maart maakte de Staats Nooddienst van Oekraïne bekend dat er 162 bevestigde gevallen van coronabesmetting zijn in verschillende regio’s waaronder ook de hoofdstad Kiev. De tot nu toe zwaarst getroffen stad was Chernivtsi met 42 bevestigde besmettingen, een dode en een persoon die bezig is te herstellen. Chernivtsi ligt in het zuidwesten van Oekraïne en staat bij Joden wereldwijd bekend als Chernowitz, de naam die de stad had tijdens het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk. Eens was het de hoofdstad van Bukovina en een centrum van Joodse cultuur. Voor de Tweede Wereldoorlog bestond ongeveer 40% van de bevolking uit Joden. Met z’n mooie architectuur en het eens zo bloeiende culturele leven stond het bekend als het Wenen van het Oosten.

Alina Gryadchenko (rechts) van Christenen voor Israël bezorgt een voedselpakket in de omgeving van Vinnitsa.

Op woensdag 1 april breidde de Oekraïense regering de nationale noodtoestand voor het hele land uit met 30 dagen en met zwaardere Lockdown-maatregelen. De politie heeft wegversperringen neergezet bij de ingangswegen naar steden en dorpen. Het aantal Joden dat nog steeds in Oekraïne leeft, wordt geschat op 120.000 tot 400.000. Velen van hen zijn ouderen. Ongeveer tweevijfde van hen bestaat uit Holocaustoverlevenden uit alle voormalige Sovjet-republieken, volgens de Claims Conferentie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stierven 1.5 tot 1.6 miljoen Joden van de 2.7 miljoen Joden die woonachtig wareb in sjtetls en marktstadjes door het hele land. Dat is een kwart van alle Holocaustslachtoffers in Europa. Het meest bekende oorlogsmonument van het land is bij Babi Yar, een ravijn nabij Kiev dat dienstdeed als executieplaats en massagraf.

Noodhulp

Christenen voor Israël werkt nauw samen met de maatschappelijke Chesed gemeenschapscentra die door het Amerikaans-Joodse Gemeenschappelijke Distributie Comité opgezet zijn, met de Chabadbeweging en met de leiders van kleine Joodse gemeenschappen door het hele land. Momenteel is het óf het meenemen van maaltijden per auto, of het sturen van geld naar Joodse instituten die zelf het eten koken en uitdelen in twintig grote steden en hun omgeving.

In Vinnitsa, dat in het westen van Oekraïne ligt, schoot Christenen voor Israël te hulp door maaltijden per auto rond te brengen, toen een Chesedgaarkeuken die 50 mensen bediende, ermee moest stoppen vanwege de pandemie. Aangezien de immigratiehulp die de organisatie normaliter biedt stil ligt vanwege het coronavirus, besloten ze hun energie te gaan steken in deze vorm van noodhulp. Het doel van de organisatie is om de komende twee maanden meer dan 300.000 maaltijden door het hele land aan huis af te leveren.

Koen Carlier, die in Oekraïne het werk van de organisatie leidt, zei woensdag tegen The Times of Israel: “De aanvragen blijven binnenkomen nu het nieuws van onze service zich verspreidt. De voedselprijzen in de winkels zijn bijna verdubbeld en deze oudere mensen hebben geen inkomen behalve een heel klein pensioen.”

Zijn vrouw Ira vertelde dat ze begonnen met twintig mensen in Vinnitsa. Dit groeide uit tot 60, en “de aanvragen blijven binnen komen.” Gegevens over niet Joodse aanvragers worden doorgestuurd naar de plaatselijke kerk die ook maaltijden uitdeelt.

Koen Carlier (met geblokt overhemd) laadt maaltijden in die zullen worden thuisbezorgd bij oudere Joden.

Onvoorbereid

De broer van Ira is een vooraanstaand arts in een ziekenhuis in Vinnitsa. “Het land is helemaal niet voorbereid op een uitbraak van het coronavirus, net als in Italië,” zei Ira. “Hij denkt dat ongeveer 80% van de bevolking het virus zal krijgen, waaronder ook wij. Ons gezondheidssysteem is al niet toereikend zónder het coronavirus. Er zijn niet genoeg ziekenhuizen – die zijn gecentreerd in de grote steden – en hoewel er nog trams in de steden rijden, is er geen transportmiddel meer tussen de steden en de dorpen. Ze vertellen aan de dorpsbewoners die ziek worden, dat ze binnen moeten blijven en opbellen, maar veel dorpen hebben geen verbinding met het mobiele netwerk.”

In Oekraïne woont meer dan 30% van de bevolking op het platteland. Ira vervolgde: “Waar ziekenhuizen zijn, is er niet genoeg uitrusting zoals beademingsapparatuur, medicijnen en beschermende kleding; en de mensen hier hebben ook geen ziektekostenverzekering of nationale verzekering. Je moet dus betalen voor medische zorg.”

Van een bevolking van ongeveer 42 miljoen mensen, werken ongeveer 7 miljoen in het buitenland omdat zij in Oekraïne zelf financieel het hoofd niet boven water kunnen houden. Velen van hen die nu hun baan zijn kwijtgeraakt door het virus, komen in drommen weer terug. In het begin kregen ze niet de aanmaning in quarantaine te gaan. Nu wel, maar veel van de mensen die terugkeren, wonen in dorpen. Terwijl de politie wegversperringen in de steden heeft neergezet, en de quarantaine tot op zekere hoogte kan opleggen, worden de dorpen min of meer aan zichzelf overgelaten.

Een andere factor die alles complexer maakt, is het gebrek aan vertrouwen in de officiële regeringsinformatie. Getraumatiseerd door gebeurtenissen als het ontploffen van de kernreactor in Chernobyl in 1986, toen de door de Sovjet-Unie aangewezen leiders de bevolking in het duister lieten zitten, vragen de mensen zich af of de getallen rond het coronavirus niet behoorlijk onderschat zijn.

“We weten de exacte aantallen niet,” zei Ira. “Gisteren kondigden ze nu net het eerste coronageval aan in onze stad. Maar we kregen slechts kortgeleden de testen. Mensen zijn gestorven aan longontsteking maar we wisten niet hoe erachter te komen wat daarvan de oorzaak was.”

Oost-Oekraïne

Rabbi Pinchas Vishedksi is sinds 1993 afgezant van Chabad in Oekraïne. Hij is in Israël geboren. Als een gemeenschapsrabbijn diende hij in Donetsk (Oost-Oekraïne) tot augustus 2014 toen hij en de meesten van zijn gemeente voor de Russische overname op de vlucht sloegen. Zij die niet vluchtten naar Israël, vestigden zich in Kiev. Met de ongeveer 3.000 Joden die nog in Donetsk-stad wonen – een vijfde van de 15.000 Joden die voor de Russische invasie in Donetsk woonden – heeft hij nog steeds veel contact. Het zijn overwegend oudere en behoeftige mensen. Vishedksi vertelde The Times of Israel dat de pro-Russische autoriteiten in de stad vitale informatie over het coronavirus onthouden aan de burgers.

“De tragedie wordt achtergehouden voor de burgers,” zei hij. “Het lijkt alsof de (pro-Russische) republieken niet weten hoe met de coronacrisis om te gaan. Het schijnt de enige plaats op aarde te zijn, anders dan Wit-Rusland, dat ook door een dictator bestuurd wordt, waar slechts een paar voorzorgsmaatregelen getroffen zijn. Ik begrijp dat ze vandaag de scholen in Donetsk gesloten hebben, maar het gewone leven met werk en ontspanning in de stad gaat gewoon door.”

“We moeten de Joden daar uitleggen dat het gevaarlijk is op straat. Ze begrijpen het niet. We kunnen even goed Chinees praten … Koen Carlier vertelde ons dat we de gaarkeuken moesten sluiten en het was moeilijk aan de mensen uit te leggen waarom ze niet meer mochten komen. Maar we sloten toch de gaarkeuken en koken nu zelf maaltijden die we dagelijks bij de mensen thuis afleveren.”

Kiev

Vishedksi heeft in zijn gemeente in Kiev honderden gezinnen die uit het hele land komen, onder wie vluchtelingen uit het oosten. Hij zei dat er geen gemeenschappelijke Pesach sedervieringen in Donetsk of Kiev gehouden zouden worden. In plaats daarvan worden pakketten uitgereikt. Ongeveer 3.000 kg matses zijn uit Rusland naar Donetsk gebracht voor de Pesachpakketten, samen met druivensap uit Georgië en Hagada’s (boekjes met de vertelling van de Exodus uit Egypte) en flyers met instructies voor de Sedermaaltijd. Jonge mensen haalden deze op uit de synagoge van Donetsk en deelden ze uit.

Vishedsksi zei dat in Kiev – waar alle synagogen gesloten zijn – de mensen zich “zeer gespannen” voelden. Ondanks de maatregelen van de overheid bevonden zich nog steeds grote aantallen mensen op straat. “Het eerste wat hier gebeurde was dat de particuliere supermarkten hun prijzen verhoogden; dat deden ook de apothekers met reinigingsproducten,” zei hij. “Er is geen toezicht op de prijzen. Mensen die met onbetaald verlof zijn weggestuurd, hebben niets waarop ze kunnen terugvallen. Het is een ramp.”

Als onderdeel van de pogingen van zijn synagoge om te voorzien in nauwkeurige informatie over de pandemie, heeft de rabbi een oudere arts ingehuurd om vragen te beantwoorden rond het coronavirus. Deze arts doet dat een keer per dag via Facebook.

Problemen in Oekraïne

Het coronavirus verergert alleen maar de grote hoeveelheid problemen van Oekraïne. Volgens een verslag van het Amerikaanse USAID van 16 maart jl. valt Oekraïne onder de Oost Europese landen met de hoogste scores HIV/AIDS. Voor wat betreft tuberculose (MDR-TB) bereikt Oekraïne bijna de hoogste score, wereldwijd bekeken. Oekraïne behoort ook tot de landen met de laagste score van geregelde inentingen ter wereld ten gevolge van gebrek aan beschikbare vaccins en het wantrouwen van vaccinatie door ouders en medische organisaties.

Er zijn zo’n 100.000 weeskinderen in het land, van wie ongeveer tachtig procent beschreven staat als ‘sociale wezen’ van wie de ouders of te arm zijn, onvoorzichtig, drank- of zwaar drugverslaafd om hen groot te brengen. Er blijft een enorme welvaartskloof bestaan tussen de meerderheid van arm tot net het hoofd boven water kunnen houden, en de zogenaamde leden van de dictatorskliek (oligarchie). Deze laatsten hebben hun zakken gevuld in de eerste jaren na het uiteenvallen van de Sovjetrepublieken door zich meester te maken van geprivatiseerde grote bedrijven.