De krant Israel Hayom meldde, op basis van Amerikaanse, Arabische en Israëlische bronnen, dat de VS de afgelopen weken – te midden van intensieve contacten – heeft gewerkt aan een officiële aankondiging over de start van gesprekken tijdens het bezoek van de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman aan Washington, over ongeveer twee weken.

Bij de gesprekken zullen betrokken zijn: de senior-adviseur en schoonzoon van de Amerikaanse president Donald Trump Jared Kushner, de Israëlische minister van Strategische Zaken Ron Dermer en een kleine Israëlische delegatie, de Saoedische ambassadeur in Washington Reema bint Bandar Al Saud, en naaste adviseurs van prins Mohammed.

Voorafgaand aan de oorlog stonden de Saoedi’s naar verluidt op het punt een normalisatieakkoord met Israël te ondertekenen, maar tijdens het conflict veranderden zij van koers. Ze stelden zwaardere voorwaarden – vooral met betrekking tot de Palestijnse kwestie – en leverden scherpe kritiek op Israëls handelen. Riyad beschouwde de huidige Israëlische coalitieregering niet langer als een geloofwaardige partner voor normalisatie.

Toch heeft de beslissing van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu om Trumps regionale vredesinitiatief te steunen – dat ook een punt bevat dat een pad naar een Palestijnse staat schetst – de deur geopend voor nieuw momentum.

Een hoge Amerikaanse functionaris zei eerder: “In het komende jaar zullen we een echte toenadering zien tussen Israël en Saoedi-Arabië. Het zal misschien geen volledige toetreding tot de Abraham-akkoorden zijn, maar in elk geval een belangrijke politieke en economische ontwikkeling. Dit is geen gok; het is geopolitiek en economisch belang. Wat allang had moeten gebeuren, zal nu eindelijk gebeuren.”

Diezelfde functionaris zegt nu dat in de komende weken een doorbraak wordt verwacht, aangezien de strategische belangen van Saoedi-Arabië, Israël en de VS momenteel op één lijn liggen – al blijven er nog enkele geschilpunten bestaan.

Kern van het geschil: nucleaire kwestie

Het belangrijkste obstakel is de eis van Saoedi-Arabië om een nucleaire faciliteit op eigen grondgebied te bouwen, met de mogelijkheid tot onafhankelijke uraniumverrijking.

De voormalige Israëlische nationale veiligheidsadviseur Meir Ben-Shabbat schreef dat prins Mohammed deze eis rechtvaardigt door te wijzen op Iran, dat heeft aangekondigd zijn nucleaire programma te willen heropbouwen.

Een mogelijk compromis houdt in dat er een door de VS gebouwde kerncentrale op Saoedisch grondgebied komt, die bemand en beveiligd wordt door Amerikanen. Het is nog onduidelijk of Israël met een dergelijke regeling zou instemmen. In het verleden heeft Israël naar verluidt zijn verzet tegen het idee enigszins versoepeld, maar de onderhandelingen lopen nog.

De Saoedi’s eisen ook dat de Palestijnse Autoriteit wordt betrokken bij de wederopbouw van Gaza na de oorlog, een stap waar Israël tegen is. Bronnen dicht bij de gesprekken zeggen echter dat dit punt waarschijnlijk geen blokkade zal vormen.

Riyad steunt Israëls standpunt dat Hamas moet worden ontwapend, in overeenstemming met Trumps plan, en koppelt zijn deelname aan de wederopbouw van Gaza en aan een multinationale demilitarisatiemacht aan die voorwaarde. Washington zal naar verwachting de Saoedi’s aansporen om zich in elk geval aan te sluiten bij de wederopbouw van gebieden in Gaza die momenteel onder Israëlische veiligheidscontrole staan.

De F-35-kwestie

Het bezoek van prins Mohammed aan Washington is vooral bedoeld om een defensiepact te ondertekenen dat lijkt op het recente Amerikaanse akkoord met Qatar, samen met grote wapenovereenkomsten. Israëls voornaamste zorg betreft de mogelijke verkoop van Amerikaanse F-35-straaljagers aan Saoedi-Arabië.

Volgens berichten van deze week heeft het Pentagon de verkoop van F-35’s aan het koninkrijk al goedgekeurd, in afwachting van verdere goedkeuring door het Amerikaanse kabinet en mogelijk het Congres. De uiteindelijke beslissing ligt echter bij Trump.

De F-35, een vijfde generatie stealth-gevechtsvliegtuig, is verkocht aan 19 landen – voornamelijk westerse bondgenoten. In het Midden-Oosten is alleen Israël momenteel operationeel met het toestel, met een uniek aangepast model, de F-35I Adir, voorzien van exclusieve systemen voor de Israëlische luchtmacht. Saoedi-Arabië, Turkije, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten hebben allemaal interesse getoond in de aanschaf van F-35’s.

Netanyahu stemde eerder in met de Amerikaanse verkoop van F-35’s aan de VAE als onderdeel van de Abraham-akkoorden, hoewel hij dat aanvankelijk ontkende. Riyad verwijst nu naar dat precedent om vergelijkbare goedkeuring te verkrijgen. Dat het Pentagon de deal vooruitduwt, wijst op de Saoedische bereidheid om haar toezeggingen te formaliseren – met name normalisatie met Israël in ruil voor de straaljagers.

Veiligheidssamenwerking

De regionale veiligheidssamenwerking, die al plaatsvindt onder het Amerikaanse Central Command, vormt eveneens een pijler van dit proces. Geconfronteerd met de Iraanse dreiging wil Riyad zijn defensieve samenwerking met Israël versterken, vooral op het gebied van raketafweer, inlichtingen en andere geavanceerde capaciteiten.

Deze samenwerking kwam tot uiting tijdens Israëls oorlog met Iran in juni, toen Saoedische militaire helikopters Iraanse drones onderschepten die op weg waren naar de Joodse staat.

Toch wordt, gezien de politieke samenstelling van Netanyahus coalitie en de Saoedische reserves tegenover de rechtse leden daarvan, verwacht dat eventuele normalisatie zal beginnen met economische en handelsakkoorden, niet met volledige diplomatieke betrekkingen.

Een Golfdiplomaat vertelde Israel Hayom dat er weliswaar vooruitgang zichtbaar is, maar dat “het nog niet zeker is dat er al een formele aankondiging van directe gesprekken komt. De kans op volledige normalisatie met de huidige Israëlische regering is klein, maar de kans op eerste economische en handelsakkoorden is groot.”

Zelfs zo’n stap zou een belangrijke doorbraak betekenen in Israëls betrekkingen met de Arabische wereld – tenzij, zoals op 7 oktober 2023, gebeurtenissen het proces opnieuw ontsporen.

Oorspronkelijk gepubliceerd door Israel Hayom.