De Talmoed

Wat het Jodendom inhoudt, waar het in het Jodendom om gaat, is vervat in de Talmoed. Je kunt de Talmoed zien als een grote encyclopedie van het Jodendom tot aan het begin van de middeleeuwen. Deze periode is bepalend geweest voor hoe het Jodendom zich zou ontwikkelen. Sindsdien wordt de Talmoed dagelijks bestudeerd in de jesjiva’s en de leerhuizen.

Het woord Talmoed betekent studie. Daarmee is ook het karakter van dit grote werk (twintig delen in een moderne uitgave) aangegeven. Het is een verzameling van rabbijns onderwijs, van discussie over de Thora, die aanvankelijk mondeling is overgeleverd en uiteindelijk op schrift is gesteld. Vandaar dat de Talmoed ook wordt aangeduid als de mondelinge leer.

De verschijning van de Misjna (eind tweede eeuw, zie artikel in de vorige krant) luidde een nieuwe fase in voor de Joodse traditie. In de studiecentra in het land Israël en in Babylon, waar vanouds al een grote Joodse gemeenschap woonde, werd de Misjna de leerstof voor nieuwe generaties Joodse geleerden.

“

Het gaat de Talmoed niet alleen om de uitkomst van de discussie, om de beslissing. Misschien is het debat zelf nog wel belangrijker.

Dit leren is een creatief proces. Elke vroegere regel wordt tegen het licht gehouden en op zijn merites bevraagd. Want elke tijd vraagt om actuele toepassing. Dat kan ook betekenen dat een bestaande regel als niet meer van toepassing wordt verklaard. Of zodanig opnieuw geformuleerd wordt, dat hij bijna in zijn tegendeel verkeert. Zo ontstond de Talmoed, als een reusachtige collectie van generaties onderwijs.

Het gaat de Talmoed niet alleen om de uitkomst van de discussie, om de beslissing. Misschien is het debat zelf nog wel belangrijker, de argumenten voor en tegen, de meningen die soms lijnrecht tegenover elkaar kunnen staan en toch allebei even valide zijn. “De uitspraken van beiden zijn woorden van de levende God”, zegt de Talmoed ergens over twee tegengestelde interpretaties van de Bijbeltekst. Maar voor de toepassing in de praktijk geldt de beslissing van de meerderheid.

Twee versies

De Talmoed is ontstaan als commentaar op de Misjna, en zo is hij ook opgezet: eerst wordt de tekst uit de Misjna geciteerd, en dan volgt het commentaar, de Gemara (Aramees: onderwijs, studie). De Gemara is in verschillende fasen verzameld en doorgegeven en uiteindelijk opgeschreven, in het land Israël al tussen 350 en 400, in Babylon rond het jaar 500. Er zijn dus in feite twee versies: de Babylonische Talmoed en de Jeruzalemse Talmoed (zoals de Talmoed van het land Israël meestal wordt genoemd, ook al waren de academies in die tijd vooral in Galilea). De Babylonische Talmoed is al snel de meest gezaghebbende in het Jodendom geworden, omdat hij uitvoeriger is en veelal dieper gaat.

Niet de hele Misjna wordt besproken. Opvallend is ook dat de Jeruzalemse Talmoed (vaak) andere regels uit de Misjna becommentarieert dan de Babylonische. Kennelijk werd vooral dat geselecteerd wat relevant was. Een opmerkelijke uitzondering vormt het traktaat Kodasjiem, dat hoofdzakelijk over de tempeldienst gaat en in zijn geheel wordt besproken. Als je de voorschriften voor de tempel bestudeert, verricht je daarmee de tempeldienst volgens de Talmoed eigenlijk ook. Dat heeft dus blijvende betekenis.

Meer dan commentaar

De Babylonische Talmoed bevat veel meer dan alleen commentaar op de Misjna (halacha – leefregels). Zo’n tweederde van de stof bestaat uit aggada. Daarmee worden ‘verhalende teksten’ bedoeld: uitleg van Bijbelverhalen, preken, poëzie zelfs. Bovendien vind je in de Talmoed volksverhalen, wijsheid, medische kennis van die tijd, kennis van de dieren- en de plantenwereld. In Israël werd de aggada apart verzameld in de Midrasj.

Ook de bestudering van de Talmoed levert weer nieuwe commentaren op. In een traditionele uitgave staat de Talmoedtekst midden op de pagina, en daaromheen staan diverse commentaren gegroepeerd, met een prominente plaats voor de onovertroffen uitleg van Rasji (elfde eeuw).