De naam en de belofte

In Genesis 17:1 spreekt God tot Abram en geeft instructies voor het gedrag dat Hij van de aartsvader verlangt. Vervolgens doet God een belofte: “Ik zal u uitermate talrijk maken.” Daarbij geeft God Zichzelf een naam: shadái. Nu, het kan niet anders of die naam heeft een betekenis. De vraag is nu: hangt die betekenis misschien samen met de belofte dat Abram uitermate talrijk zal worden, dat wil zeggen veel nageslacht zal krijgen? Immers, beide worden hier feitelijk in één adem genoemd.

Almachtige: de juiste vertaling?

In de lange tijd dat we dat woord shadái vóór ons hebben is er weinig fundamenteels mee gedaan. Allereerst dat woordje eel, dat vaak foutief wordt uitgesproken als el. Het betekent: God, godheid. Maar ook: kracht, macht. Dus dat begrip macht zit eigenlijk al in het allereerste deel van Eel Shadai. De Septuagint, de Griekse vertaling van het Oude Testament, die dateert van plusminus 250-100 vóór Christus, spreekt van 'pantokratoor', letterlijk: Almachtige. Maar we lezen daar nog twee andere vertalingen: kurios en hikanos. Kurios is ons 'Heer'. Hikanos betekent: voldoende, toereikend. Dit laatste is interessant, want eel shadai laat zich ook lezen als eel shè dai en dat betekent: de God die voldoende, die toereikend is.

Verder zoeken

Men heeft wel gedacht aan de betekenis van de woordstam shadád. Die betekent: verwoesten, en wel met grote kracht. Daaruit leidt men dan Gods almacht af. Maar binnen het verband van die belofte aan Abram is dat niet logisch. Het is te negatief, We moeten een andere weg bewandelen en dat doen we met behulp van de grammatica. Het Hebreeuwse shad betekent borst, vrouwenborst. Volgen we dit woord, dan betekent shadai 'mijn borsten'. Direct denken we nu aan een uitspraak in Genesis 49 in de zegen die de stervende Jakob geeft aan zijn zoon Jozef. Vers 25: “De Almachtige, die u zal zegenen (...) met zegeningen van de borsten en de moederschoot.” Hier zien we ze bij elkaar, de Almachtige en de zegeningen van de borsten: de Eel Shadai en de shadájiem.

En nu zijn we gekomen bij de werkelijke betekenis van Shadai, namelijk vruchtbaarheid. De Eel Shadai is de God die vruchtbaarheid geeft. Nu zien we ook hoe de naam waarmee God Zichzelf in Genesis introduceert samenhangt met het 'uitermate talrijk maken' van Abram. Die twee zaken binnen hetzelfde vers hangen inderdaad met elkaar samen.

Vijftig keer Eel Shadai, vruchtbaarheid

Het is vaak verhelderend om te zien waar een bepaald woord in de Hebreeuwse Bijbel voorkomt. Hier geldt dat zéker. We zien namelijk dat van de bijna vijftig keer Shadai er ongeveer dertig voorkomen in het boek Job. Dat lijkt op het eerste gezicht nogal vreemd. Immers, dat is de geschiedenis van een grote persoonlijke ramp. Maar we weten ook dat Jobs leven een keer nam. Job had zeven zonen en drie dochters, zo lezen we, ook zevenduizend stuks kleinvee, drieduizend kamelen, vijfhonderd span runderen, vijfhonderd ezelinnen. Nu weten we dat hij alles verliest maar het komt weer goed. God brengt een keer in zijn lot en geeft Job het dubbele terug van alles wat hij heeft bezeten: veertienduizend stuks kleinvee, zesduizend kamelen, duizend span runderen en duizend ezelinnen. En Job krijgt opnieuw zeven zonen en drie dochters. Daarna leefde Job nog honderdveertig jaar, en hij zag zijn kinderen en kindskinderen. Als dit geen vruchtbaarheid is!

Het boek Job kunnen we nu nooit meer lezen zoals we voorheen deden. Het is een uitgelezen voorbeeld van wat de Eel Shadai is en bewerkstelligt. De Eel Shadai geeft vruchtbaarheid en maakt talrijk. Maar altijd is er ook die wonderlijke tegenspraak. Job verliest eerst alles en Abram is 99 jaar oud als God hem nageslacht belooft. Zandkorrels en sterren: prachtige beelden die waarheid werden.

Een wonderlijke naam

Maar nu nog die grappig klinkende naam van Jobs derde dochter: Keren-Happuk, kèrèn-hapóech. Als betekenis hiervan wordt gegeven: poederdoosje, ja, voor het opmaken van de ogen! Maar wij lezen daar nog iets heel anders in. Kèrèn betekent: hoorn, ook in gebruik als symbool van sterkte. Hapoech, of ook hafoech (p en f zijn in het Hebreeuws dezelfde letter) betekent: omgekeerd. Job was niet alleen in een romantische bui. Hij had de omkering van zijn lot gezien, de keer die de Almachtige, Eel Shadai, in zijn leven had aangebracht. Dat zingt zachtjes mee, op de achtergrond.